صفحه اصلي         نحوه تماس با ما        نقشه سايت

اقلیم استان آذربایجان غربی

استان آذربایجان غربی یکی از مناطق کوهستانی کشور است و توپوگرافی متنوع و گسترده ای دارد. در سراسر ناحيه هم مرز استان با ترکيه و عراق ٬ کوه های مرتفع برف گير از شمال به جنوب کشيده شده است و آب های حاصل از ذوب آنها که در دره های منطقه به صورت رودخانه های متعدد جریان می یابد ٬ به سه حوزه عمده تقسيم می شود:

1.      دریاچه اروميه که حدود 1267 متر از سطح دریا ارتفاع دارد و در طول 130 کيلومتر ٬ آب ارتفاعات غربی را به سوی خود جذب می کند.

2.      شکاف و گسل عظيم نزدیک خوی که کليه آب های شمالی را به جنوب ارس هدایت می کند.

3.      آب های سردشت (زاب کوچک) در طول 1000 کيلومتر که توسط دوره رود کلوی به سوی دجله سرازیر می شود.

نواحی فوق، پست ترین نقاط آذربایجان غربی به حساب می آیند. کم ارتفاع ترین نقطه در دامنه کوه های آرارات (970 متر) کنار رود ارس در مرز ایران و ترکيه قرار دارد.

رود سردشت کلوی در طول 100 کيلومتر شيبی برابر 560 متر دارد که در مقایسه با رود ارس از سرعت فوق العاده ای برخوردار است و ارتفاع آن از سطح دریا به 1000 متر  می رسد.

مرتفع ترین شهر استان چالدران است با ارتفاعی بالغ بر 1920 متر و کم ارتفاع ترین شهر استان شهر خوی است با ارتفاع 1193 متر. براساس ساختار طبيعی استان ٬ اکوسيستم های ویژه ای از ترکيب گياهان در سطوح مختلف پوشش گياهی در اشکورهای مختلف توپوگرافيک به وجود آمده است که اهم آن ها به شکل جنگل ها و مراتع خودنمایی می کنند.

جنگل های استان ٬ قسمت هایی از پيرانشهر ٬ بانه و مهاباد را پوشانده است . ولی مناطق وسيع جنگلی بيشتر شامل اراضی کوهستانی سردشت است که مساحت آن را بين 60 الی 80 هزار هکتار تخمين می زنند و به مرور از وسعت آنها کاسته شده است.  درختان جنگلی این منطقه مشتمل بر درختان ميوه ای از قبيل انگور ، پسته وحشی٬ زالزالک ٬ بادام کوهی و گونه های غيرميوه ای مانند بلوط ٬ افرا ٬ سرخ دليک و سياه دليک است.

استان آذربایجان غربی عمدتاً تحت تأثير جریان هوای مرطوب اقيانوس اطلس و دریای مدیترانه است ٬ ولی در برخی از ماه های زمستان ٬ توده هوای سردی از اطراف شمال ٬ هوای مدیترانه ای آن را متأثر کرده و موجب کاهش قابل توجه دما می شود. علاوه بر جریان هوایی فوق عوامل دیگری مانند ارتفاع مکان ٬ جهت کوه ها ٬ وزش بادها و دوری از دریای آزاد نقش مهمی در ميزان دما و ریزش های جوی دارد. به طوری که آب و هوا را در وضعيت حدفاصل آب و هوای سواحل دریای مازندران و اقليم نيمه صحرایی داخلی قرار می دهد.

در فصل زمستان ارتفاعات و نواحی بالاتر از 3000 متر در زیر قشر ضخيمی از برف فرو می روند و قلل کوه ها ٬ این برف ها را تا سال بعد محفوظ نگه می دارد. همچنين در دامنه های بين 1000 تا 2000 متری که از بادهای تند شمال محفوظ مانده است ٬ به مقدار کافی باران می بارد. نقش کوه ها در نزولات جوی استان آذربایجان غربی دارای اهميت بسزایی است.  سلسله جبال استان به صورت طویل و مرتفع چون دیواری در جهت شمال و جنوب و جنوب شرقی امتداد یافته است. گرچه این کوه ها مانع نفوذ کليه ابرهای بارانزای حوزه اقيانوس اطلس و مدیترانه به ایران و عمدتاً به آذربایجان غربی می شود ٬ ولی در عوض منبع سرشاری از نزولات جوی را به صورت برف ذخيره می کند که باعث به وجود آمدن رودهای پرآب و فراوانی می گردد. محصور بودن استان با دیواره مذکور سبب شده است که دریاچه اروميه به عنوان یکی از شش حوزه آبریز مهم کشور به حساب آید.

در فصل تابستان سراسر آذربایجان غربی از وزش بادهای باران آور بی بهره می ماند ٬ ولی آفتاب درخشان همراه با رسيدن ميوه ها و برداشت غله فضای تفرجگاهی مناسبی را با نسيم ملایمی فراهم می آورد.  این نسیم ملایم در زبان محلی به نام "مه یئلی " و در برخی نقاط به نام باد مراغه مشهور است.

از نيمه تابستان همراه با وزش باد شمالی از گرمای هوا به شدت کاسته می شود. باد خنک شمالی در هر منطقه به نام ناحيه شمالی همان منطقه مشهور است. گاهی در تابستان باد گرمی از سمت جنوب٬ استان را تحت تأثير قرار می دهد که در اصطلاح محلی به نام باد سفيد (آغ یِئل) مشهور است. این باد در اواخر زمستان باعث ذوب برف ها می شود و در تابستان بر شدت گرمای هوا می افزاید. با تمایل خورشيد به طرف جنوب و کوتاه شدن روزها ٬ هوای پرفشار به پایين حرکت می کند و هوای کم فشار تدریجاً جایگزین آن می شود و بادهای باران آور غربی جایگزین بادهای شمالی می گردد. این بادها در فصل پایيز و زمستان پس ازعبور از روی اقيانوس اطلس و دریای مدیترانه و جذب رطوبت آن ها ٬ در برخورد با کوه های مرزی ٬ سبب ریزش برف و باران فراوانی می شود که منبع و سرچشمه دائمی رودهای نسبتاً منظم حوزه آبریز دریاچه اروميه ٬ ارس و دجله محسوب می شود. نقشه خطوط همباران استان نشان می دهد که سه واحد جغرافيایی متمایز از نظر ریزش نزولات جوی وجود دارد که عبارت اند از :

1.      حوزه غربی دریاچه اروميه که از غرب به شرق از ميزان نزولات باران کاسته می شود.

2.      حوزه شمالی دریاچه اروميه تا رود ارس که از شمال دریاچه به طرف رود ارس به تدریج از ارتفاع زمين کاسته می شود و ميزان بارش نيز کاهش می یابد.

3.      حوزه جنوبی دریاچه اروميه که سرچشمه شاخه های اصلی سيمينه رود ٬ مهاباد رود ٬ زرینه رود و قزل اوزن است و دارای ميزان بارش بالای 600 ميلی متر

می باشد.

به طور کلی متوسط بارندگی سالیانه در استان ، 300-400 میلی متر است که با توجه به متوسط بارندگی در سایر نقاط ایران که حدود 280 میلی متر می باشد در شرایط بهتری قرار گرفته است.  پرآب ترین رودخانه های استان نشان می دهند که ميزان بارندگی به ویژه ریزش برف در مناطق کوهستانی به مراتب بيشتر از ميزان بارندگی در شهرها و مناطق جلگه ای است.

به استناد گزارش سازمان هواشناسی کل کشور که براساس داده های آماری ایستگاه های سينوپتيک اروميه ٬ خوی ٬ ماکو و مهاباد تنظيم  شده است. درجه حرارت هوا در نقاط مختلف استان متفاوت است، متوسط درجه حرارت از 9.4 درجه سلسیوس در ماکو تا 11.6 درجه سلسیوس در مهاباد متغیر است. متوسط درجه حرارت در ارومیه 9.8، خوی 10.8، ماکو 9.4، و مهاباد 11.6 درجه سلسیوس است. به استناد همین گزارش حداکثر درجه حرارت در مردادماه حدود 34 و حداقل آن در دی ماه حدود 20- درجه سلسیوس است. حداکثر تغییر گرمای تابستان 4 درجه و سرمای زمستان 15 درجه می باشد.

وضع هوا در شهرهای مختلف استان از این قرار است :

در اروميه فصل تابستان نسبتاً گرم و زمستان هوا سرد است.

در مهاباد فصل تابستان خشک و طولانی و زمستان بسيار سرد است.

 در ماکو فصل تابستان نسبتاً گرم و زمستان بسيار سرد است.

در نقده هوا نيمه مرطوب ٬ تابستان ملایم و زمستان سرد می باشد.

به استناد همين گزارش پربارش ترین فصل ٬ تابستان و به ویژه شهریورماه است.  دوره بارش در اروميه از اواخر مهرماه و اوایل آبان ماه شروع می شود و خرداد ماه خاتمه می یابد؛ حداکثر بارندگی در اسفند و فروردین ماه است. این دوره در مهاباد بين آبان تا اردیبهشت و در مياندوآب از آبان تا خردادماه است.

مجموع روزهای یخبندان در اروميه حدود 120 روز است که به ترتيب در آبان ماه 19،  آذرماه 27، دی ماه 30، بهمن ماه 28، اسفندماه 14 و فروردین ماه 6 روز است. روزهای یخبندان در خوی 104، در ماکو 108 و مهاباد 93 روز در سال است.

براساس گزارش ایستگاه سينوپتيک شهر اروميه ٬ مجموع روزهایی که اروميه در معرض وزش بادهایی با سرعت حداقل 7 و حداکثر 16 متر بر ثانيه قرار می گيرد ٬ حدود 164 روز است.

بيشترین سرعت باد مربوط به ماه های اردیبهشت و اسفند با 16 متر در هر ثانيه است٬ کمترین سرعت باد مربوط به ماه های دی و بهمن با 7 متر در هر ثانيه است. متوسط سرعت باد در شهر اروميه 10.5 متر در هر ثانیه است.

منبع: سایت سازمان هواشناسی کشور

تمامی حقوق این سایت متعلق به سازمان هواشناسی کشور و اداره کل هواشناسی استان آذربايجان غربي می باشد و اشخاص حقیقی و حقوقی می توانند با ذکر منبع از  آن استفاده نمایند.